Pierwsza pomoc i leczenie. Jeśli w ciągu kilkunastu minut nie zostanie przywrócone prawidłowe krążenie, zmiany martwicze kardiomiocytów stają się nieodwracalne. Zawał prowadzi do licznych powikłań w obrębie układu krwionośnego, często też kończy się śmiercią. Dlatego niezmiernie ważna jest umiejętność udzielenia pierwszej pomocy przedmedycznej, która może uratować ludzkie życie.

W pierwszej kolejności należy ułożyć chorego w pozycji odciążającej serce: jeżeli jest przytomny - w pozycji półsiedzącej, jeżeli natomiast utracił przytomność -  w bocznej ustalonej. Następnie koniecznie należy wezwać pogotowie ratunkowe i w trakcie oczekiwania kontrolować oddech i tętno. Jeżeli czynności życiowe ustaną, powinno się rozpocząć resuscytację krążeniowo - oddechową, która według najnowszych wytycznych zakłada 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy ratownicze, wykonywane naprzemiennie.

Podczas zawału serca nie można dopuścić do tworzenia się zakrzepów krwi, dlatego w miarę możliwości choremu należy podać 300–500 mg aspiryny doustnie (polopiryna S, etopiryna, acard, cardiopirin, ascalcin plus, ascodan, asprocol, coffepirine), gdyż działa ona przeciwzakrzepowo.

Zawał serca to przypadłość, która często się powtarza, dlatego pacjenci po pierwszym incydencie otrzymują leki z nitrogliceryna do zastosowania w nagłych przypadkach, kiedy podejrzewają u siebie początek zawału. W trakcie udzielania pomocy powinno się sprawdzić, czy chory nie ma ich przy sobie. Tabletki z nitrogliceryną umieszcza się pod językiem. W przypadku połknięcia, siła ich działania jest dużo słabsza, a czas potrzebny do wywołania efektów się wydłuża. Nitrogliceryny nie wolno podawać jednak przy objawach wstrząsu – bladość skóry, zlanie zimnym potem. Odradza się również podawanie glikozydów nasercowych oraz jakichkolwiek innych leków działających w obrębie układu krążenia.

Bardzo ważne jest ułatwienie choremu oddychania. W tym celu należy rozluźnić krępujące części garderoby np. krawat.  Istotne jest również uspokajanie chorego, gdyż zawałowi serca towarzyszy silny strach przed śmiercią, co dodatkowo pogarsza jego stan.

Fachowa pomoc lekarska polega na wykonaniu podstawowych pomiarów czynności życiowych (tętno, ciśnienie krwi, EKG) jeszcze w trakcie drogi do szpitala. Następnie stosuje się tzw. kryteria MONA (podanie przeciwbólowej Morfina, O - tlenu w masce twarzowej, Nitrogliceryny oraz Aspiryny). Dalsze leczenie szpitalne zakłada kontynuację terapii przeciwzakrzepowej (aspiryna, klopidogrel, heparyna) oraz postępowanie zależne od charakteru i zaawansowania zawału. Konieczne jest udrożnienie tętnicy wieńcowej, w tym celu wykonuje się angioplastykę wieńcową lub pomostowanie aortalno - wieńcowe. Dodatkowo podaje się leki przeciwbólowe oraz mieszaninę zawierającą potas, insulinę i glukozę, która pomaga w regeneracji niedokrwionych komórek serca.

Autor. mgr farm. Aleksandra Rak