Przyczyny. Wśród przyczyn wystąpienia zawału mięśnia, największe znaczenie ma miażdżyca. Blaszki miażdżycowe odkładają się we wszystkich tętnicach organizmu człowieka, również w tych zaopatrujących serce w krew, czyli w tętnicach wieńcowych. Narastające blaszki powodują stopniowe zmniejszanie się średnicy naczyń i zmniejszenie dopływu krwi do mięśnia sercowego. Wówczas to mamy do czynienia z tzw. chorobą wieńcową. Początkowo, w trakcie wysiłku fizycznego lub zdenerwowania chory odczuwa objawy dławicy piersiowej: zamostkowego uciskającego, dławiącego bólu, który może promieniować do ramion, a nawet żuchwy. Gdy złogi miażdżycowe zwężą światło naczyń powyżej 60% ich średnicy, dochodzi do zawału serca w obszarze zaopatrywanym przez te naczynia. Do bezpośrednich przyczyn zawału, związanych z toczącym się procesem miażdżycowym, zaliczamy również pęknięcie lub krwotok do blaszki miażdżycowej, a także tworzenie się na niej zakrzepów krwi.

Rzadziej źródłem zawałów jest zablokowanie światła naczynia na skutek zatoru tętnicy wieńcowej (przez zakrzep powstały w innych częściach ciała, fragment tłuszczu, pęcherz powietrza), zmiany zapalne tętnic wieńcowych w przebiegu niektórych chorób, urazy mechaniczne (wypadki komunikacyjne) oraz neuropochodne zaburzenia w regulacji przepływu krwi przez układ naczyń wieńcowych.

Zazwyczaj zawał dotyczy mięśni komory lewej  i przegrody międzykomorowej serca, bardzo rzadko pojawia się w komorze prawej lub przedsionkach.

Objawy. Pierwszym objawem zawału jest ból w klatce piersiowej, który charakteryzuje się różnym nasileniem, w skrajnych przypadkach może nawet nie występować, np. u chorych na cukrzycę. Zazwyczaj jednak chory lokalizuje go za mostkiem, skąd rozchodzi się do barków, zwłaszcza lewego, przyśrodkowych części ramion i przedramion lub małego palca. Może także promieniować do żuchwy, szczęki, szyi, a także do nadbrzusza. Ma on charakter zaciskający, uciskający, dławiący, zwykle połączony z uczuciem duszności, rozpierający, piekący lub określany jako uczucie ciężaru w klatce piersiowej. Trwa około 30 minut i - w odróżnieniu od bólu w przebiegu dusznicy bolesnej - nie ustępuje po podaniu nitratów (np. nitrogliceryny) ani po odpoczynku. Zazwyczaj również towarzyszy mu silny lęk przed śmiercią, panika, bladość powłok skórnych, zimny pot oraz dodatkowe zaburzenia rytmu serca.

Czynniki ryzyka. Wśród czynników predysponujących do wystąpienia zawału serca najistotniejszy jest podwyższony poziom cholesterolu we krwi, a zwłaszcza jego "złej" frakcji LDL, gdyż to on jest głównym sprawcą rozwoju blaszek miażdżycowych w przebiegu choroby wieńcowej. Dostrzega się również, że ryzyko zawału rośnie wraz z wiekiem, częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet i większe jest u osób, u których wśród krewnych występowały incydenty zawału. Nadciśnienie tętnicze, otyłość oraz cukrzyca należą do chorób sprzyjających niedokrwieniu mięśnia sercowego. Ponadto niezmiernie dużą rolę odgrywa styl życia - palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, stres, nieprawidłowa dieta, nadwaga i niedostateczna aktywność fizyczna, w połączeniu z pierwszymi czynnikami, mogą szybko przyczynić się do powstania zawału i innych chorób układu krążenia.

Autor. mgr farm. Aleksandra Rak