Podstawową jej funkcją jest ochrona chorego przed załamaniem emocjonalnym. Kolejnym krokiem jest zwiększenie kompetencji w dziedzinie radzenia sobie ze stresem oraz utrzymanie pozytywnego nastawienia pacjenta do leczenia. Psychoonkolog zapewnia także wsparcie rodzinie chorego oraz pomaga personelowi medycznemu w przeciwstawieniu się zjawisku tzw. wypalenia zawodowego. Psychoonkologiem może być każdy pracownik szpitala (pielęgniarka, rehabilitant, lekarz, psycholog, psychiatra), który przeszedł odpowiednie szkolenie. Funkcję taką może pełnić także pedagog, pracownik społeczny czy duchowny.

W związku z przebiegiem choroby chory może doznawać kryzysów emocjonalnych. Istnieje kilka rodzajów takich kryzysów, w zależności od momentu wystąpienia:

1. Rozpoznanie choroby – pacjent dopiero dowiaduje się, że cierpi na nowotwór. Już przed postawieniem diagnozy pojawia się silne uczucie stresu, związane z przeprowadzanymi badaniami, a następnie z oczekiwaniem na ich wyniki. Pacjent wie, że diagnozą może być rak, jednak stara się nie dopuszczać do siebie takiej ewentualności poprzez wyparcie czy odwracanie uwagi od problemu. Lęk nasila się tuż przed poznaniem wyników. Nawet jeżeli pacjent był przygotowany wcześniej na ewentualność wystąpienia u niego nowotworu, diagnoza jest dla niego szokiem. Na coś takiego nie da się przygotować.
   
   

2. Leczenie – początkowo przebiega ono w warunkach szpitalnych. Wielu ludzi nie lubi a nawet boi się szpitali. Chory jest pełen obaw a środowisko szpitalne jest dla niego obce. Wielu pacjentów w takich sytuacjach zachowuje się jak we wcześniejszych etapach rozwoju (tzw. regresja). Odmawiają współpracy z personelem medycznym, skarżą się z byle powodu lub zamykają się w sobie. Najczęściej przyczyną takich zachowań jest chęć zwrócenia na siebie uwagi innych. Ponadto pojawiają się wątpliwości co do stosowanej metody leczenia. Największą akceptację wśród chorych mają zabiegi chirurgiczne, ponieważ są one stosowane nie tylko w leczeniu nowotworów, ale także wielu innych schorzeń. Inaczej sytuacja wygląda jeżeli chodzi o chemioterapię. Panujące powszechne przekonanie o skutkach ubocznych, takich jak wypadanie włosów, nudności, wymioty, skutecznie zniechęcają pacjentów. Nie każdy jednak wie, że istnieją metody które ich nie powodują.
   
   

3. Ukończenie leczenia – pomimo zakończenia leczenia, pacjent nadal jest pełen obaw przed ewentualnym nawrotem choroby. Ulga pojawia się jeżeli wyniki kontrolne są dobre. Nie trwa ona jednak zbyt długo, chory żyje w strachu że może go czekać ponowna walka.
   
   

4. Nawrót choroby – stres jaki towarzyszy nawrotowi choroby jest znacznie silniejszy w porównaniu ze stresem po usłyszeniu diagnozy. Chory uważa, że cały trud jaki włożył w walkę z chorobą był bez sensu. Traci wszelką nadzieję na wyzdrowienie. Zdaje sobie sprawę, że umiera. Jednak nie we wszystkich przypadkach obserwuje się pogodzenie z chorobą i bliską śmiercią.
   
   

Każdy z nas jest inny. Dlatego każdy pacjent borykający się z chorobą nowotworową inaczej reaguje na stres z nią związany. Istotnym elementem leczenia zaraz obok farmakoterapii jest budowanie dobrej kondycji chorego. Bardzo ważne jest aby nie stracił on nadziei i ducha walki. Istnieją badania które wykazały, że podbudowywanie psychiczne chorego przynosi pozytywne skutki w powrocie do zdrowia.

Podobny stres przeżywa także rodzina chorego i bliskie mu osoby. Często przejmują oni pełnione przez niego dotychczas obowiązki, przez co muszą przeorganizować swoje życie. Bywa też, że rodzina ukrywa przed jej najmłodszymi członkami informacje na temat choroby kogoś im bliskiego (matki, ojca). Ograniczając dzieciom kontakt z chorym wcale nie oszczędzają im cierpienia, a w rzeczywistości pozbawiają ich możliwości spędzenia często ostatnich chwil z bliską osobą. Dlatego bardzo istotna jest kwestia pomocy psychologicznej jaką oferuje się rodzinom chorujących na nowotwory.

Kolejną niezwykle ważną kwestią jest komunikacja pomiędzy lekarzem a chorym na nowotwór pacjentem. Lekarz powinien dostarczyć choremu wszelkich niezbędnych informacji na temat jego dolegliwości, mechanizmu działania leków i ewentualnych efektów ubocznych ich stosowania. Należy także rozwiać wszelkie jego wątpliwości i wyjaśnić powstałe niejasności. Do najtrudniejszych etapów należy początek leczenia. Wtedy to właśnie najwięcej błędów jest popełnianych przez lekarzy. Diagnoza, będąca najczęściej ogromnym ciosem dla pacjenta, przekazywana jest w pośpiechu, bez zachowania kontaktu wzrokowego i pewnej koniecznej dla sytuacji emocjonalnej więzi.

Choroba nowotworowa nie jest jedynie chorobą ciała. To także choroba duszy. Sama farmakoterapia nie wystarczy, aby zapewnić choremu powrót do zdrowia. Liczy się też wsparcie rodziny, najbliższych oraz personelu medycznego. Ważne jest to, aby osoba chora nie czuła się samotna i dzięki wsparciu emocjonalnemu otaczających ją osób odnalazła w sobie siłę do walki z chorobą.

Autor: Katarzyna Sawczyk