Przed rozpoczęciem jakichkolwiek działań leczniczych, w pierwszej kolejności należy wykryć czynnik uczulający. W tym celu wykonuje się specjalistyczne testy alergiczne u lekarza specjalisty. Po określeniu alergenów, należy dążyć do wyeliminowania ich z otoczenia osoby chorej lub przystąpić do zabiegu odczulania.
Poza unikaniem szkodliwych alergenów, największe znaczenie ma właściwa pielęgnacja wyjątkowo wymagającej skóry atopowej. Bardzo łatwo ulega ona wysuszeniu, wskutek utraty wody przez naruszoną warstwę ochronną naskórka. Sprzyja to wnikaniu szkodliwych czynników, które mogą zaostrzyć przebieg choroby. W zwalczaniu suchości skóry wykorzystuje się emolienty, które wzmacniają barierę lipidową, zmniejszają utratę wody, zwiększają elastyczność skóry i redukują uczucie świądu. Zawarty w emolientach polidokanol skutecznie zmniejsza świąd, mocznik - intensywnie nawilża, a kwas salicylowy działa korzystnie w przewlekłych zmianach rogowaciejących. Działanie emolientów rozpoczyna się na pół godziny po aplikacji preparatu i trwa cztery godziny, dlatego tak ważne jest ich częste nakładanie.

Odpowiednie kąpiele stanowią ważny element pielęgnacyjny i leczniczy AZS. Łagodzą świąd, przyspieszają gojenie, zwiększają chłonność skóry na preparaty natłuszczające oraz usuwają czynniki drażniące. W trakcie kąpieli warto zastosować preparaty łagodzące i zmniejszające suchość, natomiast unikać należy detergentów, mydła i innych podrażniających produktów chemicznych. Dodatek do wody siemienia lnianego, płatków owsianych lub preparatów odkażających (np. nadmanganianu potasu) przynosi bardzo dobre rezultaty łagodzące.

Kolejnym aspektem prawidłowego leczenia jest unikanie materiałów drażniących (tkaniny syntetyczne, wełniane). Dziecko należy chronić przed przegrzaniem - ubierając na "cebulkę".

Leczenie farmakologiczne włącza się dopiero, gdy odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne nie przyniosą efektów. Polega ono na stosowaniu leków miejscowych w postaci maści, najczęściej zawierających glikokortykosteroidy (np. Elocom, Cutivate, Mecortolone), które wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne i przeciwświądowe. Niestety, stosowanie tych preparatów wiąże się z występowaniem wielu działań niepożądanych, wśród których najistotniejsze są zmiany zanikowe skóry, powstawanie rozstępów, teleangiektazji i trądziku. Długotrwałe aplikowanie na duże powierzchnie skórne może wywoływać groźne efekty ogólnoustrojowe. Z tego powodu terapię rozpoczyna się od najsłabszych preparatów, stosuje się je jak najkrócej, z wyłączeniem okolicy narządów płciowych, zgięć stawowych i twarzy. Glikokortykosteroidy najlepiej aplikować w schemacie leczenia przerywanego, tj. przez dwa dni nakładać maści z lekiem, a przez pozostałe dni samą bazę np. eucerynę. Zmniejsza się w ten sposób ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Doskonałe rezultaty otrzymuje się stosując jednocześnie tzw. opatrunki okluzyjne.  Nałożone na skórę emolienty i glikokortykosteroidy okrywa się opatrunkiem i pozostawia na noc.  Wadą tej metody jest większe przezskórne wchłanianie glikokortykosteroidów niż podczas zwykłego stosowania, nasilenie ich działań niepożądanych i ogólnoustrojowych.

Nową grupą obiecujących leków do stosowania miejscowego są działające przeciwzapalnie tzw. inhibitory kalcyneuryny (Protopic, Elidel). Leki te nie mają tylu ograniczeń co maści z gikokortykosteroidami, nie wywołują działań ogólnoustrojowych, a ich skutki uboczne nie są bardzo nasilone ( m.in: niewielkie pieczenie, świąd, rumień, podrażnienie, wysypka, opryszczka zwykła, zapalenie mieszków włosowych).

Podrażniona skóra często bywa wtórnie zainfekowana,ze względu na przenoszone drapaniem liczne bakterie. Takie zaostrzenia i skłonność do zakażeń zmuszają do okresowego stosowania miejscowych leków przeciwdrobnoustrojowych, które są względnie bezpieczne. Można je łączyć z emolientami i glikokoerykosteroidami.

Skuteczne leczenie atopii jest trudne i wymaga systematyczności oraz zindywidualizowanego podejścia. Zastanawiając się nad wyborem sposobu leczenia należy kierować się objawami i skalą ich nasilenia w poszczególnych przypadkach.

Autor: mgr farm. Aleksandra Rak