Mimo, że od lat toczy się dyskusja dotycząca przyczyn występowania tej choroby, dokładne jej źródła nadal nie są znane. Najistotniejsze  wydają się jednak czynniki immunologiczne.  W skórze, pod wpływem różnych substancji uczulających, dochodzi do nieprawidłowej odpowiedzi odpornościowej, której skutkiem są uciążliwe objawy opisywanego schorzenia. Warto zauważyć, że dzieciom z AZS dodatkowo często towarzyszą inne choroby alergiczne: astma oskrzelowa, sezonowy lub przewlekły katar sienny, alergiczne zapalenie spojówek oraz nietolerancja niektórych pokarmów.  Do najczęściej spotykanych alergenów pokarmowych zaliczają się mleko krowie i jego przetwory, białka pszenicy, jaja kurze, truskawki, czekolada, kakao, ryby i orzechy. Jeśli dziecko uczulone jest na którykolwiek składnik pożywienia, należy wykreślić go z diety i pilnować jej przestrzegania. Innymi alergenami są też pyłki, kurz czy sierść zwierząt domowych, których chore dziecko powinno bezwzględnie unikać. Istotną rolę w przebiegu atopii pełni również stan środowiska naturalnego, w którym dziecko się znajduje - im więcej zanieczyszczeń, tym silniejsze działanie toksyn, słabszy naskórek i w efekcie nieprawidłowa odpowiedź układu immunologicznego.

Ponadto wskazuje się na istotną rolę czynników genetycznych. Dziecko, którego jedno z rodziców cierpi na atopię, jest zagrożone 20-40% ryzykiem odziedziczenia choroby. W przypadku,  gdy obydwoje rodziców choruje,  ryzyko to wzrasta do 60%. Uważa się również, że AZS jest schorzeniem psychosomatycznym. Oznacza to, że jednym z powodów występowania zmian na skórze mogą być czynniki psychiczne, takie jak stres czy traumatyczne wydarzenia.

Do charakterystycznych, najczęściej występujących objawów AZS zaliczamy zaczerwienienie, świąd, suchą i łuszczącą się skórę. Typowe umiejscowienie zmian to twarz oraz zgięcia kolan i łokci, mogą się one jednak pojawiać niemal na całym ciele. W bardziej zaawansowanym stadium choroby może wystąpić opuchlizna, wysięk, pęcherze wypełnione cieczą oraz infekcje skórne. Z powodu łuszczących się zmian, choroba ta często bywa mylona z łuszczycą, która ma jednak odmienne podłoże.

Atopowe zapalenie skóry może ujawnić się w każdym wieku i ustępować samoistnie lub utrzymywać się przez całe życie, z okresami remisji i zaostrzeń. W zależności od wieku chorego, charakteru zmian oraz ich rozmieszczenia, w przebiegu choroby wyróżnia się trzy fazy:

1) Faza niemowlęca, która pojawia się w trzecim miesiącu i trwa do drugiego roku życia. Rumień obserwuje się na policzkach, owłosionej skórze głowy oraz powierzchniach wyprostnych kończyn. Mogą wystąpić również obficie sączące się, grudkowe wypryski. Zwykle u dzieci w tym wieku świąd skóry nie występuje.
2) Faza dziecięca, trwająca do 12 roku życia. Może rozwinąć się z fazy niemowlęcej, bądź też powstać zupełnie od nowa. Zmiany pojawiają się w zgięciach łokci, kolan oraz w okolicach nadgarstków. Są one bardzo swędzące, przez co mogą pojawić się także wtórne infekcje skórne, będące wynikiem intensywnego drapania.
3) Faza młodzieńcza i osób dorosłych, która rozpoczyna się dopiero po 12 roku życia. W tej fazie zmiany skórne dotyczą głównie skóry głowy, szyi i twarzy. Charakteryzuje się ona naprzemiennym występowaniem okresów zaostrzeń i samoistnych remisji.

Autor: mgr farm. Aleksandra Rak